Tüm dünyada olduğu gibi ülkemizde de Ekim ayı, “Meme Kanseri Farkındalık Ayı” olarak kabul edilmektedir. Her yıl Ekim ayında kamu kurumları, sivil toplum kuruluşları, akademisyenler ve medya organları iş birliği ile toplumda farkındalık oluşturacak etkinlikler gerçekleştirilmektedir.
Bu çalışmaların amacı; toplumun meme kanserine neden olan risk faktörleri hakkında bilgilendirilmesi ve erken teşhis için düzenli taramaların zamanında yaptırılmasının teşvik edilmesidir.
Meme Kanseri Nedir?
Meme kanseri, dünyada ve ülkemizde kadınlarda en sık görülen kanser türüdür. Genellikle memedeki süt salgılayan bezlerde (lobüller) veya süt taşıyan kanallarda (duktuslar) başlar. Daha nadir olarak meme dokusundaki yağ veya bağ dokusunda da gelişebilir.
Dünya Sağlık Örgütü Uluslararası Kanser Araştırmaları Ajansı verilerine göre, her yıl yaklaşık 2,3 milyon kadına meme kanseri teşhisi konmaktadır. Bu hastalık, kadınlarda yeni tanı konulan tüm kanserlerin %24’ünü oluşturarak ilk sırada yer almaktadır. Ülkemizde ise yılda yaklaşık 27 bin kadın meme kanseri tanısı almakta; her 18 kadından biri, yaşamı boyunca bu hastalığa yakalanma riski taşımaktadır. Bu nedenle meme kanseri, farkındalık ve erken teşhisle etkili bir şekilde mücadele edilmesi gereken önemli bir halk sağlığı sorunudur.
Belirtileri Nelerdir?
Erken dönemde meme kanseri genellikle belirti vermez. Bu nedenle tarama hayati öneme sahiptir. En sık rastlanan belirtisi; memede ağrısız, zamanla büyüyen bir yumrunun (kitlenin) ele gelmesi, hissedilmesidir.
Ayrıca ele gelen kitle olsa da olmasa da aşağıdaki belirtiler meme kanserinin habercisi olabilir:
• Memede ele gelen kitle
• Memenin şeklinde/boyutunda değişiklik
• Meme cildinde portakal kabuğu görünümü
• Meme ucundan gelen kanlı akıntı
• Meme ucu veya derisinde çekilme
• Memede kızarıklık, kalınlaşma
• Meme ucunda içe çöküntü, kabuklanma
• Koltuk altında veya köprücük kemiği çevresinde şişlik veya kitle
Bu tür belirtilerin varlığında vakit kaybetmeden bir sağlık kuruluşuna başvurulmalıdır.
Risk Faktörleri Nelerdir?
Meme kanseri, genetik yatkınlık ve çevresel faktörlerin birleşimiyle ortaya çıkabilir. Meme kanserine neden olan risk faktörleri aşağıda sıralanmıştır.
• Tütün ve tütün ürünleri kullanmak
• Hiç doğum yapmamış veya geç doğum yapmış olmak
• Hiç bebek emzirmemiş olmak
• Menopoz sonrası iki yıldan uzun süreyle hormon ilacı kullanmak (HRT)
• Hareketsiz bir yaşam sürmek
• Fazla kilolu ya da şişman olmak
• Alkol kullanmak
• Yoğun meme dokusuna sahip olmak
• Erken adet görmek, geç menopoza girmek
• BRCA1, BRCA2 gibi belirli genlere sahip olmak
• Göğüs kafesi bölgesine radyoterapi (ışın tedavisi) almış olmak
Düzenli egzersiz, sağlıklı beslenme, tütün ve alkolden uzak durma, ideal kiloyu koruma gibi sağlıklı yaşam alışkanlıklarıyla bu risklerin bir çoğu azaltılabilir.
Erken Teşhisin Önemi
Meme kanseri ile mücadelede en etkili strateji, hastalığı erken evrede yakalamaktır. Hastalık erken evrede yakalandığında tedaviye yanıt oranı çok daha yüksektir. Bu nedenle düzenli taramalar hayat kurtarır. Sağlık Bakanlığı tarafından yürütülen ücretsiz kanser tarama programlarıyla meme kanserinde erken tanı oranlarının yükseltmesi hedeflemektedir.
Ülkemizde meme kanserlerinin %43’ü sadece meme dokusuyla sınırlı olup böylece erken evrede tespit edilmektedir. Bu oran kanser taramasının önemini ortaya koymaktadır.
Ücretsiz Tarama Hizmetleri
Meme kanseri taramaları, ülkemizde birinci basamak sağlık kuruluşlarında ücretsiz olarak yapılmaktadır. Ücretsiz kanser taramaları buralarda yapılmaktadır:
- Kanser Erken Teşhis, Tarama ve Eğitim Merkezleri (KETEM)
- Sağlıklı Hayat Merkezleri (SHM)
- Toplum Sağlığı Merkezleri (TSM)
- Aile Sağlığı Merkezleri (ASM)
· Mobil KETEM (Tarama Araçları)
Ulusal Meme Kanseri Tarama Standartları:
• 20 yaşından itibaren: Ayda bir kendi kendine meme muayenesi yapılmalı
• 20-39 yaş arasında: İki yılda bir klinik meme muayenesi yaptırılmalı
• 40-69 yaş arası kadınlar: Yılda bir klinik meme muayenesi yaptırılmalı ve iki yılda bir mamografi çektirilmelidir.
Tedavi Seçenekleri
Meme kanseri tedavisi kişiye özel olarak planlanır.
Başlıca tedavi yöntemleri şunlardır:
- Cerrahi müdahale
- Kemoterapi (ilaç tedavisi)
- Radyoterapi (ışın tedavisi)
- Hormon tedavisi
- Hedefe yönelik ve immünoterapiler
Erken tanı konulan hastalarda sağ kalım oranı %90’a kadar çıkabilmektedir.
Bu da farkındalık ve tarama programlarının yaşamsal önemini göstermektedir.
Sonuç
Meme kanseriyle mücadelenin en önemli adımı; bilinçli bir toplum oluşturmak ve kadınları erken tanı konusunda teşvik etmektir. Ekim ayı boyunca yürütülen farkındalık kampanyaları, kadınları tarama programlarına yönlendirmek ve risk faktörleri hakkında bilgi vermek açısından büyük önem taşımaktadır.
“Muayeneni yap farkında ol”
“Memenizi tanıyın, sağlığınızı koruyun”
“Farkında ol, harekete geç”
“Kanserde erken teşhis, hayat kurtarır”