ERZURUM İL SAĞLIK MÜDÜRLÜĞÜ

► Genelegeler

Yenidoğan Tarama Programı

Yenidoğan İşitme Tarama Programı

Okul Çağı Çocuklarda İşitme Tarama Programı

Yenidoğan Görme Tarama Programı

Okul Öncesi Çocuklarda Görme Tarama Programı

Okul Çağı Çocuklarda Görme Tarama Programı

Gelişimsel Kalça Displazisi Tarama Programı

Evlilik Öncesi Spinal Musküler Atrofi (SMA) Taşıyıcı Tarama Programı

Evlilik Öncesi Hemoglobinopati Programı

Yenidoğan Tarama Programı kapsamında numunelerde 6 hastalığın taraması yapılmaktadır. Bu hastalıklar;

Fenilketonüri

Biyotinidaz

Konjenital Hipotroidi

Konjenital Adrenal Hiperplazi

Kistik Fibrozis

Spinal Musküler Atrofi (SMA) 

FKÜ akış şeması için tıklayınız

KHT akış şeması için tıklayınız 

BE akış şeması için tıklayınız

KF akış şeması için tıklayınız

KAH akış şeması için tıklayınız

SMA taraması akış şeması için tıklayınız

SMA pozitif tarama sonucu idari akış şeması için tıklayınız

FKÜ aile beyan formu için tıklayınız

KHT aile beyan formu için tıklayınız

BE aile beyan formu için tıklayınız

KF aile beyan formu için tıklayınız

KAH aile beyan formu için tıklayınız

SMA aile beyan formu için tıklayınız

FKÜ sevk formu için tıklayınız

KHT sevk formu için tıklayınız

BE sevk formu için tıklayınız

KF sevk formu için tıklayınız

KAH sevk formu için tıklayınız

Bebeklerde işitme kaybı erken dönemde tanımlanıp tedavi edilmediğinde, konuşma ve dil gelişimi zarar görür. İşitme kaybı, 1000 canlı doğumda 1-3 insidansla en yaygın görülen doğumsal defekttir. İşitme kaybı saptanan çocuklardan işitme desteği alabileceklerin belirlenmesi ve altı aydan önce gerekli müdahalelerin yapılması ile bu çocukların üç yaşında uygulanan dil gelişimi testlerinde normal sınırlarda sonuç aldığı gösterilmiştir. İşitme engeli erken dönemde tespit edilemeyen çocuklarda dil, sosyal ve kognitif yeteneklerin geliştirilmesi ve bu yeteneklerin ileride okul ve sosyal bütünleşme için kullanılmaları olanaksız görülmektedir.

Bu program “işitme kaybıyla doğan ya da doğum sonrası dönemde işitme kaybı ortaya çıkan çocuklarda işitme kaybının çocuğun konuşma gelişimini etkilemeden ve psikolojik ve sosyal açıdan sağlıklı bir birey olarak toplumdaki yerini almasını sağlayacak şekilde erkenden saptanması, tedavi ve rehabilitasyonunun sağlanması, topluma sağlıklı bireyler kazandırılması amacıyla başlatılmıştır.

tıklayınız

2008 yılından bu yana 81 ilimizde uygulanmakta olan Ulusal Yenidoğan İşitme Tarama Programına 2015 yılı sonunda Okul Çağı Çocuklarda İşitme Tarama Programı eklenmiş olup halen 81 ilde ilköğretim 1. sınıflara yönelik tarama programı devam etmektedir.

İşitme sadece bebeklik döneminde değil çocukluk döneminin her evresinde büyük bir öneme sahiptir. İşitme kayıpları enfeksiyonlar, travmalar ve progresif işitme kaybı yapan genetik hastalıklara bağlı olarak doğum sonrası dönemde de ortaya çıkabilmektedir.  İşitme eğitim ve iletişim için en önemli bileşendir. Okul döneminde daha da önemli hale gelmektedir. Kalıcı işitme kaybı yaygınlığının okul-yaşı nüfusta binde dokuza yükseldiği bildirilmektedir.  Bir ya da her iki kulakta kalıcı ya da geçici işitme kaybı okul-yaşı çocukların % 14 ten fazlasını (yedide bir) etkilemektedir. Tek taraflı işitme kayıplarında bile sınıf tekrar oranı %37 olarak bildirilmektedir. İşitme kaybı dikkat, öğrenme ve sosyal işlevlerdeki sıkıntıları artırmaktadır. Çocuklardaki işitme kaybı yaygınlığı eğer gerekli tıbbi ve eğitim desteği sağlanamazsa okul başarısını olumsuz yönde etkileyerek önemli ekonomik kayıplara sebep olmaktadır.

tıklayınız

Görme taraması ile amaçlanan, görmenin normal gelişimini engelleyecek risk etmenlerini saptamak ve yetersiz görmesi olan olguları erken dönemde tanımaktır. Bebeklerin; şaşılık, ambliyopi, kırma kusuru, katarakt, glokom, retinoblastom ve prematür retinopatisi açısından değerlendirilmesi gerekmektedir. Retinoblastomlar kolay tanınabilecek ve önlenebilecek mortalite nedeni iken konjenital katarakt da yine kolay tanınabilecek ve önlenebilecek körlükle sonuçlanabilen bir durumdur. Ayrıca ülkemizde artan prematürite oranları prematüre retinopatisini önemli bir sağlık sorunu haline getirmiştir.

Program kapsamında aile hekimlerine kırmızı refle testi ve göz muayenesi konusunda eğitim verilmiştir. Bebek, çocuk, ergen izlem protokolleri kapsamında bebeklerin muayeneleri yapılmaktadır.

Akış şeması için tıklayınız

Ulusal Görme Taraması Rehberi için tıklayınız

2015 yılında başlanan program kapsamında 36-48 aylık çocuklara aile sağlığı merkezlerinde, aile hekimi tarafından kırmızı refle testi yapılır ve aile sağlığı elemanlarınca “Lea Sembol Testi” ile ilgili ailelere eğitim verilir. Aile sağlığı çalışanı tarafından, annesinin kucağında, tek göz kapatılarak, 3 metre mesafeden “Lea Sembol Testi” ile görme keskinliği testi uygulanır. Teste uyum göstermeyen çocuklar, aileleri tarafından evde “Lea Sembol Testi” çalıştırılarak tekrar test için 1 hafta içinde aile sağlığı merkezine çağrılır. Değerlendirmede sorun saptanan çocuklar göz hastalıkları uzmanlarına sevk edilir.

Akış şeması için tıklayınız

Ulusal Görme Taraması Rehberi için tıklayınız

Okul çağı çocuklarında görme kusurları sık rastlanan ve okul başarısını olumsuz etkileyen etmenlerin başında gelmektedir. Okul çağı çocuklarda da okul öncesi gruptakine benzer olarak kırma kusuru, ambliyopi, şaşılık en sık görülen nedenlerdendir.

Diğer ülkelerde olduğu gibi bizim ülkemizde de Görme Taraması Programına ilköğretim 1. sınıfların da eklenmesi, ilköğretim 1. sınıftan sonra oluşabilecek görme ile ilgili sorunların çocuk ve aile tarafından kolay fark edilmesi ve yönetilmesi, diğer ülke uygulamalarında da benzer nedenlerle daha büyük yaştaki çocuk ve gençlerde tarama programının gerekli olmadığı görüşünün hâkim olması sebebiyle, öncelikli olarak ilkokul 1. sınıflara görme taramasının yapılmasına karar verilmiştir.

0-3 ay ve 36-48 ay görme taramalarında olduğu gibi programın okul çağı aşamasının da aile hekimliklerinde, aile hekimleri ve aile sağlığı çalışanları tarafından, halen ellerinde mevcut olan ve diğer taramalarda da kullandıkları LEA Sembol Testi ve erişkin göz muayenelerinde de kullanılan Snellen Eşeli ile taramaların yapılması öngörülmüştür.

Okul çağı için tarama rehberi ve algoritmalar hazırlanmış, program Eylül 2018’de ilköğretim 1. sınıf öğrencilerine görme taraması başlatılmıştır.

Akış şeması için tıklayınız

Ulusal Görme Taraması Rehberi için tıklayınız

Tüm yenidoğanların, kalça çıkığı açısından muayenelerinin yapılması, riskli ve klinik muayenede şüpheli grubun ileri tetkik için yönlendirilmesi, tedavi gerektiren olgularda erken ve uygun tedavilerinin başlatılması, yapılacak cerrahi tedavi ve komplikasyonların en aza indirilmesi amacıyla Gelişimsel Kalça Displazisi Programı yürütülmektedir.

Akış şeması için tıklayınız

GKD Rehberi için tıklayınız

Evlilik Öncesi Spinal Musküler Atrofi (SMA) Taşıyıcı Tarama Programı kapsamında evlilik öncesi sağlık raporu almak için aile hekimlerine başvuran kişilere tarama testi uygulanmakta ve tarama için öncelikle erkek eş/eş adayından örnek alınmaktadır. Ancak aile öyküsünde SMA vakası olması durumunda ya da SMA taraması için başvuran çiftler arasında eğer kadın gebeliğin ilk 3 ayında ise her iki adaydan/eşten kan alınarak hızlı bir şekilde laboratuvara ulaştırılması ve 3 aydan büyük gebeliklerde vatandaş başvurusu olması halinde risk durumunun değerlendirilmesi ve gerekirse ileri tetkik için Tıbbi Genetik Uzmanına yönlendirme yapılması gerekmektedir. 

Kimlere, Kimler Tarafından Uygulanır?

• Evlilik öncesi dönemde evlilik raporu almak için aile hekimlerine başvuranlara, halen evli olup bebek sahibi olmayı düşünen çiftlerden isteyenlere tarama testi uygulanır.
• Tarama için öncelikle erkek eş/eş adayından örnek alınır.
• Evlilik öncesi sağlık raporu için başvuranlara rapor düzenlenir.
• Erkek eşin/eş adayının tetkik sonuçlarında şüpheli pozitif bir sonuç yoksa takipten çıkarılır. Eğer erkek eş adayında şüpheli sonuç çıkarsa mutlaka kadın eş/eş adayına da tarama testi uygulanmalıdır.
• Evlilik Öncesi SMA Taşıyıcı Tarama Programı kapsamında doğurganlık çağını tamamlamış kadın adaylardan kan alınmasına gerek yoktur.
• Evlilik için başvuru yapan kişi daha önce evlenmiş ve Evlilik Öncesi SMA Taşıyıcı Tarama Programı kapsamında tetkik vermiş ise testin tekrarlanmasına gerek yoktur.
• Kişiler daha önce bir sebepten tarama yaptırmışsa testin tekrarlanmasına gerek yoktur.
• Özel durumlarda her iki eş adayına da tarama testi uygulanabilir.
• Tarama testleri için kan örnekleri, eşlerin/eş adaylarının kayıtlı oldukları Aile Hekimliği Birimlerinde (AHB) alınır.
• Alınan kan örnekleri Genetik laboratuvarına gönderilir.
• Tarama sonuçları aile hekimlerine sistem üzerinden iletilir ve kişiler de sonuçlarını e-nabız üzerinden görebilir. 

SMA Taşıyıcı Tarama Saha Rehberi için tıklayınız

Akış Şeması için tıklayınız

Evlilik öncesi sağlık raporu almak için aile hekimlerine başvuran eş adaylarına danışmanlık hizmeti sunulup ardından erkek eş adayından tarama için kan örneği alınarak ildeki Halk Sağlığı Laboratuvarına kan örnekleri gönderilerek tarama testleri yapılmaktadır. Eğer erkek eş adayı hemoglobinopati açısından taşıyıcı ya da şüpheli çıkarsa kadın eş adayına da tarama testi yapılmaktadır. Her ikisi de taşıyıcı çıkan çiftler, mutlaka genetik danışmanlık almaları için merkezlere yönlendirilmekte ve çocuk sahibi olmayı düşündüklerinde sağlıklı bebek sahibi olmaları için gereken yönlendirmeler yapılmaktadır. Tüm verilerin aile hekimleri tarafından AHBS’ye işlenmesi gerekmektedir. 

Akış şeması için tıklayınız

Saha rehberi için tıklayınız

Perinatal ve bebek ölümleri bilgi formu için tıklayınız

Doldurma klavuzu için tıklayınız

Bebek ölümleri inceleme kurulu çalışma formu için tıklayınız

Sözel otopsi formu için tıklayınız

Bebek Ölümleri İnceleme Kurul Kararı Formu için tıklayınız

Yenidoğan epikriz formu için tıklayınız