Uluslararası Çocukluk Çağı Kanserleri Günü olan 15 Şubat’ta; çocukluk çağı kanserleri hakkında farkındalık oluşturmak, kanserli çocuklar ve ailelerine destek sağlamak için küresel bir iş birliği kampanyası yürütülmektedir. Her yıl 15 Şubat gününde, küresel çapta gerçekleştirilen etkinliklerle dünyanın neresinde yaşarlarsa yaşasınlar kanserli tüm çocuk ve adölesanların tedavi, bakım ve desteğe eşit erişim ihtiyaçlarına dikkat çekilmektedir.
Kanser, dünya çapında çocuklar ve adölesanlar arasında önde gelen ölüm nedenlerinden biridir; her yıl 0-19 yaş arası yaklaşık 300 bin çocuğa kanser teşhisi koyulmaktadır. Ülkemizde ise bir yıl içerisinde yaklaşık 4.700 çocuğa kanser teşhisi koyulmaktadır. Çocukluk çağında ortaya çıkan kanser türleri yetişkinlikte ortaya çıkan kanser türlerinden önemli ölçüde farklılık göstermektedir. Çocukluk çağı kanserlerinin en sık görülen türleri arasında lösemiler (%35), lenfomalar (%15), merkezi sinir sistemi tümörleri (%14,4) yer almaktadır.
Son yıllarda çocukluk çağı kanserlerinin tedavilerinde önemli gelişmeler kaydedilmiştir. Örneğin, 30 yıl önce kaçınılmaz olarak ölümcül olduğu düşünülen akut lösemi, günümüzde %70'i aşan beş yıllık yaşam oranıyla en sık görülen çocukluk çağı kanseridir. Diğer kanser türlerinin tedavisinde de benzer ilerlemeler kaydedilmiş; radyasyon tedavisi, cerrahi ve kemoterapi yöntemlerinin birlikte kullanılmasıyla çocukluk çağı kanserlerinde uzun süreli yaşam önemli ölçüde artmıştır.
Çocukluk çağı kanserlerine neden olan risk faktörleri erişkinlerde görülen kanserler kadar net değildir ve bilinen bir kanser tarama programı yoktur. Bugüne kadar sadece birkaç kesin risk faktörü tanımlanmıştır. Bu kapsamda çocukluk çağı kanserlerinde bilinen risk faktörlerinden biri iyonize radyasyondur. İyonize radyasyonun lösemi ve tiroid kanser riskini artırdığı yapılan birçok çalışma ile ortaya koyulmuştur. Olası diğer risk faktörleri arasında; genetik yatkınlık, genetiğe dayalı bireysel duyarlılık, bazı virüslere maruziyet (Epstein-Barr virüsü, hepatit B virüsü, insan herpes virüsü ve HIV virüsü gibi) yer almaktadır.
Çocukluk çağı kanserleri için uyarıcı olabilecek belirti ve semptomlar şu şekilde sıralanabilir:
· Deride solukluk (anemi varlığı)
· Halsizlik
· Enfeksiyonlara yatkınlık
· Sıra dışı kanamalar (burun kanaması, diş eti kanaması, cilt altı kanaması gibi), ciltte sık sık morluklar, kesik oluştuğunda kanamanın güçlükle durdurulması
· İştahsızlık, açıklanamayan ani kilo kaybı
· Dalakta büyüme
· Lenf düğümlerinde şişlikler
· Kemik ve eklemlerde ağrılar (özellikle ağrıların sıklığı ve şiddeti artıyorsa, uykudan uyandırıyorsa)
· Açıklanamayan ateş
· Ani görme değişiklikleri
· Genellikle kusmanın eşlik ettiği sık baş ağrısı
Yukarıda sayılan belirtilerden birçoğunun, kanser hastalığı dışında herhangi başka bir sebepten de kaynaklanabileceği ve aslında bu ihtimalin daha yüksek olduğu unutulmamalıdır. Erken belirtiler genellikle çok daha yaygın hastalıkların veya yaralanmaların neden olduğu belirtilere benzer olduğundan çocuklardaki kanserleri hemen fark etmek zor olabilir. Erken teşhis hedefine ulaşmak amacı ile farklı belirtilerin dikkate alınarak hem ebeveynlerin hem de sağlık personelinin harekete geçmesi önemlidir.
Çocuklarda kanser yaygın olmamakla birlikte, geçmeyen olağan dışı belirti veya semptomların varlığında bir sağlık kuruluşuna başvurmak doğru olacaktır. Dolayısıyla ebeveynlerin farkındalığının artması hayat kurtarıcı rol oynamaktadır. Çocukluk çağı kanserlerinin en sık başvuru bulgularının, hastayı ilk gören hekim tarafından bilinir olması hastanın vakit kaybetmeden tanı ve tedaviye ulaşmasını sağlamada diğer önemli faktördür.
Çocuklarda kanser tedavisi, ülkemizde Genel Sağlık Sigortası kapsamında olup ücretsiz yapılmaktadır.
Çocukluk çağı kanserleri önemli bir halk sağlığı sorunudur. Bu nedenle vatandaşlarımızın erken tanı, tedavi için çocukluk çağı kanserlerinin bulgu ve belirtilerinin bilinirliğinin artırılması yararlı olacaktır.