Kalın bağırsak kanseri ülkemizde hem erkeklerde hem de kadınlarda en sık görülen 3. kanser türüdür. Dünya çapında bir yıl içerisinde 1,9 milyon yeni kalın bağırsak kanseri vakası ve 900 binden fazla kalın bağırsakkanserlerinden kaynaklı ölüm vakası tespit edilmiştir.
Avrupa, Kuzey Amerika, Rusya, Avustralya ve Yeni Zelanda 'da görülme sıklığı Asya ve Afrika bölgelerine göre daha yüksektir. Bu coğrafi farklılıkta önemli olan etkenlerin; beslenme tarzı, çevresel maruziyet ve genetik yatkınlık olduğu düşünülmektedir. 40 yaşın altında kalın bağırsak kanseri nadirken, 40-50 yaştan sonra görülme sıklığı artmaya başlamaktadır. Hastaların %85’i 50 yaş ve üzerindedir.
Kalın bağırsağın polip ve kanserleri çoğu kez büyüyene kadar belirti vermezler. Tarama programları ile henüz kansere dönüşmemiş lezyonları ve erken dönem kanserleri saptamak ve tedavi etmek mümkündür. Erken evrede teşhis edildiğinde büyük ölçüde tedavi edilebilir bir hastalıktır.
Ülkemizde 50-70 yaş arasındaki kadın ve erkek nüfusa Toplum Sağlığı Merkezleri (TSM), Kanser Erken Teşhis, Tarama ve Eğitim Merkezleri (KETEM), Sağlıklı Hayat Merkezleri (SHM) ve Aile Sağlığı Merkezleri (ASM)’nde gaitada gizli kan testiyle hızlı, pratik ve güvenilir bir şekilde 2 yılda bir ücretsiz olarak tarama yapılmaktadır. Tarama kapsamında bu yaş grubundaki kişilere ayrıca 10 yılda bir kolonoskopi yapılması önerilmektedir. Tarama sonucunda gaitada gizli kan testi pozitif olan kişiler ileri tetkik amacıyla ikinci/üçüncü basamak sağlık kuruluşlarına yönlendirilmektedir.
Kimler Risk Altında?
· Aşırı kilolu veya obez olanlar,
· Fiziksel olarak aktif olmayanlar,
· Fazla miktarda işlenmiş (sosis, salam vb.) veya işlenmemiş kırmızı et (sığır, kuzu, karaciğer ve benzerleri) tüketenler,
· Tütün ve tütün ürünlerinin kullananlar,
· Alkol kullananlar,
· Diyabet (şeker hastalığı) ve insülin direnci varlığı,
· Safra kesesi ameliyatı (Kolesistektomi) geçirenler,
· Erkekler,
· İleri yaştakiler,
· Irk ve etnik köken nedeniyle risk faktörü bulunanlar,
· Bağırsak polipleri veya kalın bağırsak kanseri öyküsü bulunanlar,
· İnflamatuar bağırsak hastalığı (crohn, ülseratif kolit) öyküsü bulunanlar,
· Ailede bağırsak polipleri veya kalın bağırsak kanseri öyküsü bulunanlar,
· Kalıtsal kalın bağırsak kanseri sendromu bulunanlar,
· Akromegali hastası olanlar,
· Böbrek nakli geçirenler,
· Androjen yoksunluğu tedavisi alanlar,
· Kistik fibrozis hastaları,
· Karın ve kalça bölgesine radyasyon tedavisi alanlar.
Belirtileri Nelerdir?
Tümörün bulunduğu bağırsak bölgesine göre kalın bağırsak kanseri farklı belirtiler gösterebilir fakat hiçbir belirti vermeden de görülebilir. Belirtilerin yavaş ilerleyişi ve genellikle hastalığın ileri dönemlerinde ortaya çıkması sebebiyle tarama programları özellikle önem arz eder. Görülebilecek belirtiler genel olarak şunlardır:
· Birkaç günden uzun süren ishal-kabızlık
· Bağırsakta tam boşalmama hissi,
· Parlak ya da koyu kırmızı kanla karakterize rektal kanama,
· Dışkıda kan veya dışkı renginde koyulaşma,
· Karında şişkinlik, kramp tarzında ağrı veya gaz şikâyeti,
· Bilinen bir neden olmaksızın kilo kaybı,
· Kansızlık (Anemi), halsizlik, yorgunluk,
· Ağrılı dışkılama,
· Karın veya kalça bölgesinde kitle.
Tanısı Nasıl Koyulur?
Belirtiler ortaya çıkmadan kişinin kanser için taranması; kansere neden olabilecek poliplerin ve kanserin erken tespit edilmesine yardımcı olur. Bu poliplerin erken dönemde tespit edilip çıkarılması kalın bağırsak kanseri gelişimini önleyebilir. Erken tanı koyulduğunda tedavi de daha etkin olabilmektedir. Kanser tanısı alan kişilerin erken teşhis ile yaşam süresi ve kalitesi artmaktadır. Bu nedenle 50 yaş üstü kişilerde taramaya başlanmalı, kalın bağırsak riski olan kişilerde ise tarama programına daha erken yaşlarda başlanmalıdır.
Nasıl Tedavi Edilir?
Erken evre kalın bağırsak kanserinin temel tedavisi cerrahi girişimdir. Tümör içeren bağırsak bölümü ve bu bölüme komşu lenf bezleri bu işlemde çıkarılmaktadır. Hastalığın evresine göre kemoterapi, radyoterapi, hedefe yönelik ilaçlar ve immunoterapi seçenekleri mevcuttur.
Korunma Stratejileri Nelerdir?
· Düzenli kanser taraması yaptırmak,
· Sağlıklı kiloda olmak ve bunu sürdürmek,
· Kırmızı ve işlenmiş et tüketimini sınırlandırmak ve daha fazla taze sebze, meyve ve tam tahıl ürünü tüketmek,
· Posa içeriği yüksek besinlerin tüketimini artırmak (Posa içeriği en yüksek besinler sırasıyla; kuru baklagiller, tahıllar ve sebze-meyvelerdir.),
· Günde 30-60 dakika orta düzeyde fiziksel aktivite yapmak (tempolu yürüyüş, bisiklete binmek gibi),
· Sigara ve alkol kullanmamak.
“Kalın Bağırsak Kanserlerinden Korunmak Sizin Elinizde; Sağlıklı beslenin, Egzersiz yapın, Tarama Testlerinizi İhmal Etmeyin.’’