Halk arasında Cüzzam adıyla da bilinen Lepra veya Hansen hastalığı, Mycobacterium leprae tarafından oluşturulan, başta deri ve sinir sistemi olmak üzere, tüm organ ve sistemleri etkileyebilen, bulaşıcı bir enfeksiyon hastalığıdır.
Günümüzde dünyanın geri kalmış ülkelerinde, açlık, yoksulluk, yaşam ve temizlik koşullarının kötülüğü, sağlık hizmetlerinden yeterince yararlanamama, iyi beslenememe, aşırı üreme, iç savaşlar ve sürekli göçler gibi nedenlerle cüzzam (Lepra) hastalığı tamamen yok olmuş değildir.
Cüzzam Hastalığı’nın nedenleri nelerdir ve nasıl bulaşır?
Bulaşma şekli kesin olarak bilinmemesine karşın solunum yolu ile bulaşma en çok kabul edilenidir. Lepra basilinin tek rezervuarı insandır. Lepranın bulaşması; enfekte şahsın bulaştırıcılığına, temasın yakınlığına, sıklığına ve süresine bağlıdır. Bulaşma genellikle çocukluk çağında aynı aile içindeki uzun süre temas edilen aktif hastalardan kaynaklanmaktadır.
Cüzzam Hastalığı’nın belirtileri nelerdir?
· Vücutta, zamansız oluşan kepeksiz ve yuvarlak olmayan lekelerin belirmesi ve zaman zaman kaşıntı yapması
· Sık sık tekrarlayan burun kanamaları ve burun tıkanıklıkları
· Kol ve bacak sinirlerinde ağrıların başlaması ve el parmaklarının (4. ve 5.) içe doğru bükülme, eğilme göstermesi
· Alt göz kapaklarının hareketsiz duruma geçmesi ve kapanmaması durumu
· Dizlerde ve dirseklerde yara izleri
· Yüz bölgesinde oluşan ödem
Cüzzam Türleri; Cüzzam hastalığı, vücudun direncine bağlı olarak birbirinden ayrılan iki ana tip ve iki ara tip olarak sınıflandırılır. Ana tipler Lepramatöz ve Tüberküloit tip, ara tipler ise Borderlein ve İndetermine tip cüzzamlardır.
Lepramatöz Tip Cüzzam
Lepra basilinin çoğalması ve vücuda yayılması, lepromatöz uçtaki pekçok belirtiden sorumludur. Başlangıç ve gidişi sinsidir. Zamanla bakteriyel yük artar ve birçok organ basil tarafından tutulur. Cüzzamın en kötü tipidir. Vücut direnci tamamen hasar görmüştür. Hastalık etkeni basiller oldukça çok sayıda ve etkindirler. Küçük, çok sayıda ve gövdede simetrik olarak yayılmış, sınırları keskin olmayan, parlak bakır kırmızısı renginde lekeler söz konusudur. Bu lekelerin olduğu deri bölgeleri zamanla duyu kayıplarına uğrarlar. Yüz, ense, meme başı ve üreme organlarında yerleşen, leprom adı verilen sert şişlikler oluşmaktadır. Yüzde yerleştiklerinde halk arasında “arslan yüzü” denilen yüz görünümünü ortaya çıkmaktadır. Lepromlar ayrıca “semer burun” denilen burun çöküntüsüne, damak delinmesine, göz kapaklarının düşmesine, ses kısıklığına, basilin en çok el ve ayakların küçük kemiklerine yerleşmesi nedeniyle zamanla parmakların kendiliğinden kopmasına yol açarlar. Lepromlar iyileşecek olurlarsa mutlaka yerlerinde iz bırakırlar. Bu tip cüzzamda sinirler görece daha az etkilenirler. Fakat iç organlardaki rahatsızlıklar daha sık görülür. Karaciğer tahrip olabilir, testisler etkilenerek kısırlık ortaya çıkabilir, kemikler etkilenerek derin kemik tahribatları gelişebilir, göz etkilenerek körlük ortaya çıkabilir.
Tüberküloit Tip Cüzzam
Bu tür cüzzam çoğunlukla çevresel sinir sistemini etkiler. Yüz felci meydana gelebilir. El kaslarına gelen bazı sinirlerin felci sonucu “pençe el” görünümü ortaya çıkar. Duyu sinirlerinin felci sonucu ısı temas ve ağrı hislerinin ortadan kalkması söz konusudur. Ter bezleri de işlevini yerine getiremediğinden deride kuruluk giderek artar ve deri dökülmeye başlar.
Borderlein Tipi Cüzzam
Lepramatöz ve Tüberküloit tipler arasında bir tiptir. Gelişim olarak iki tipten birisine daha yakın olur. Hangi tipe doğru gidiyorsa o tipin özellikleri daha belirgin olmaktadır.
İndetermine Tip Cüzzam
Genellikle bir tek leke şeklinde kendisini gösterir. His bozukluğu da gösteren bu leke etrafa doğru yayılabilir veya ortası iyileşebilir.
Hastalığın Tedavisi
İlk teşhis çok önemlidir ve doğru teşhis sonrası tedavi mümkündür. Teşhis gecikmiş ve hiç tedavi görmemiş hastalarda 10-20 sene sonrası sakatlıklar ve çeşitli komplikasyonlar görülmeye başlar. Tedavi süreci oldukça önemlidir ve en az 3 ilaç şeklinde kombine bir tedaviye başvurulur. Kısa zamanda hastalık sorunsuz şekilde tedavi edilebilir.
Tarih boyunca bu hastalığı taşıyan kişiler toplum dışına itilmiştir. Lepralı hastalar bizim toplumumuzun insanlarıdır. Onlarla ilişkiyi kesmek onları toplum dışına itmek yerine, ihtiyaçları olan anlayışı, yakınlığı, destek ve sevgiyi göstermek önde gelen vatandaşlık görevidir. Lepra hastalığına karşı toplum tarafından oluşmuş yanlış inanışların önlenmesi ve erken teşhis edilmesini sağlamak amacıyla her yıl Ocak ayının son pazar günü “Dünya Cüzzam Günü” ve Ocak ayının son haftası “Dünya Cüzzam Haftası” olarak kabul edilmiştir. Dünya Sağlık Örgütü tarafından 2023 Dünya Cüzzam Günü'nün teması “Şimdi Harekete Geçin. Cüzzamı Bitirin.” olarak belirlenmiştir. Bu tema ile Cüzzam Hastalığı’nın tüm dünya ülkelerinin birbirleri ile işbirliği sağlayarak hastalığın tamamen ortadan kaldırılması amaçlanmaktadır.