ERZURUM İL SAĞLIK MÜDÜRLÜĞÜ

Kanser günümüzün önemli bir halk sağlığı sorunu olup gündemdeki yerini korumaktadır. Kelime anlamı olarak kanser, bir organ veya dokudaki hücrelerin düzensiz olarak bölünüp çoğalmasıyla beliren kötü hücrelere denir. Sebebi bilinen ölümler sıralamasında kalp ve damar hastalıklarından sonra ikinci sıradaki kanser, öldürücülüğü yanında bıraktığı sakatlıklar ve tedavisindeki yüksek maliyetler nedeniyle iş gücünde ve ülke ekonomisinde çok ağır kayıplara neden olmaktadır.

Kanser konusunda toplumda farkındalık sağlanması, toplum bilincinin geliştirilmesi ve kanser taramaları, kanserle mücadelede en etkili yöntemlerin başında gelmektedir. Ülkemizde de Dünya Sağlık Örgütünün önerdiği üç kanser türünde tarama yapılmaktadır.

Taraması yapılan kanserler:

Kadınlarda meme kanseri tarama programı kapsamında;

• Ayda bir kendi kendine meme muayenesi (KKMM) yapması için danışmanlığın verilmesi
• Yılda bir klinik meme muayenesi
• 40-69 yaş arası kadınlara 2 yılda bir mamografi çekimi,

Kadınlarda rahim ağzı (serviks) kanseri tarama programı kapsamında;

• 30-65 yaş aralığındaki kadınlardan 5 yılda bir smear ve HPV -DNA testi yapılması

Kalın bağırsak (kolorektal) kanser taramaları;

• 50-70 yaş aralığındaki erkek ve kadınlarda 2 yılda bir gaitada gizli kan testi yapılması,
• 50-70 yaş arasında 10 yılda bir kolonoskopi yapılmaktadır.

Meme kanseri kadınlarda en sık görülen kanser türüdür. Tanı konulan her 4 kadın kanserinden 1’i meme kanseridir. Meme kanseri evreleri incelendiğinde vakaların %48,2 sinim lokalize evrede yani erken evrede tanı aldığı görülmektedir.

Meme kanseri risk faktörlerinin en önemlileri kadın olmak ve yaşlanmak olarak ifade edilmektedir. Diğer başlıca risk faktörleri ise ilk doğumunu geç yaşta yapmak, ilk adetini erken yaşta görmek, geç yaşta menopoza girmek, beş yıldan uzun süreli menopoz tedavisi, yağ içeriği yüksek gıdalarla beslenmek ve anne tarafında meme kanseri öyküsü bulunmaktadır.

Erken tanı ve ulaşılabilir, karşılanabilir, zamanında yapılacak tedavi; meme kanseri kontrol programlarının esas bileşenlerini oluşturmaktadır. Meme kanserinin erken tanı sürecinde kadınların 20 yaşından sonra kendi kendine meme muayenesine başlaması gerekmektedir. Menopoza kadar olan sürede, her ay adetin başlangıcından sonraki 7-10. günlerde, menopoz sonrası dönemde ise her ayın aynı gününde kendi kendine meme muayenesinin yapılması tavsiye edilir. 20-40 yaşları arasında her iki yılda bir, 40 yaşından sonra yılda bir meme muayenesi için doktora başvurulmalıdır. Bu şekilde meme kanseri erken dönemlerde yakalanabilmekte, meme kanserine bağlı ölümlerde %30 azalma sağlanabilmektedir. Meme kanseri erken tanı konulduğunda tam olarak iyileşme sağlanabilen bir kanser türüdür. Dünya Sağlık Örgütü’nün önerdiği ve ülkemizde de devam eden meme kanseri tarama programında 40 yaş üzeri kadınlara 69 yaşına kadar her iki yılda bir mamografi çekilmektedir.

Kanser taramaları gönüllülük esasına dayanır ve başarıya ulaşabilmesi için kadınların katılımı şarttır. Meme kanseri erken tanı konulduğunda tam olarak iyileşme sağlanabilen bir kanser türüdür.

Kadınlarda meme kanseri tarama programı kapsamında;

• Ayda bir kendi kendine meme muayenesi (KKMM) yapması için danışmanlığın verilmesi
• Yılda bir klinik meme muayenesi
• 40-69 yaş arası kadınlara 2 yılda bir mamografi çekimi yapılmaktadır.

Uterus Serviksi kannseri kadın kanserleri sıralamasında ilk onda yer almaktadır. Başlıca etkeni HPV (Human Papilloma Virüsü) olan serviks kanserinin görülme sıklığı yüz binde 4,2’dir. Serviks Kanserlerinin %54,5’nin erken evrede tanı aldığı görülmektedir.

Smear testi jinekolojik muayene esnasında rahim ağzından sürüntü alınmasına verilen isimdir. Ağrısız ve basit bir işlemdir.

Türkiye’de Ulusal Tarama Standartlarına uygun olarak 30-65 yaş aralığındaki tüm kadınlar her 5 yılda bir kez ücretsiz olarak smear testi yaptırmak için Kanser Erken Teşhis Tarama ve Eğitim Merkezi (KETEM), Aile Sağlığı Merkezleri’ne (ASM), Sağlıklı Hayat Merkezlerine (SHM), Toplum Sağlığı Merkezlerine (TSM) veya İlçe Sağlık Müdürlüklerine başvurmalıdır. Erken evrede yakalanan rahim ağzı kanserleri basit operasyonlarla sadece rahim ağzının çıkarılması ile tedavi edilebilirken, ileri evrelerde tedavi güçleşmekte, hatta hastalık ölümcül olabilmektedir.

Kadınlarda serviks kanseri tarama programı kapsamında;

• 30-65 yaş aralığındaki kadınlardan 5 yılda bir smear ve HPV -DNA testi yapılmaktadır.

Kolorektal kanserler hem kadınlarda hem de erkeklerde ilk beşte yer almaktadır. Sıklığı erkeklerde yüz binde 24,8 iken kadınlarda yüz binde 14,7’dir. Erkek ve kadınlar benzer riskler içermekle beraber erkeklerin kolon kanserine yatkınlığı kadınlardan fazladır.

 Kalın bağırsağın iyi ve kötü huylu tümörleri çoğu kez büyüyene kadar belirti vermezler. Tarama programları ile henüz kansere dönüşmemiş riskli kitleler ve erken dönem sınırlı kanserleri saptamak ve tedavi etmek mümkündür.

Ülkemizde kolon kanseri taramaları 50-70 yaş grubundaki kadın ve erkeklere 2 yılda bir uygulanan Gaitada Gizli Kan Testi (GGK) ve 10 yılda bir kolonoskopi uygulaması şeklindedir. Birinci derece akrabalarında kolon kanseri veya diğer çeşitli bağırsak hastalıkları olan bireylerde 40 yaşından itibaren taramaya başlanmalıdır.

Kolorektal kanser taramaları kapsamında;

• 50-70 yaş aralığındaki erkek ve kadınlarda 2 yılda bir gaitada gizli kan testi yapılması,
• 50-70 yaş arasında 10 yılda bir kolonoskopi yapılmaktadır.