Öldürücü olması, bıraktığı sakatlıklar ve tedavideki yüksek maliyetler nedeniyle de kanser, ülke ekonomisi ve iş gücünde ağır kayıplara neden olmaktadır. Bu yönüyle önemli bir halk sağlığı sorunu olarak gündemdeki yerini korumaktadır. Kanser beraberinde getirdiği sağlık sorunlarının yanı sıra, maddi ve manevi yönden uzun süreli mücadele gerektiren bir hastalıktır.
Dünyada her yıl kansere bağlı 10 milyon ölüm gerçekleşmekte ve önümüzdeki 10 yıl içerisinde bu sayının 14 milyona (yılda) yükselmesi beklenmektedir.
Kanser ile mücadele kanser kayıtçılığından tedavi ve palyatif bakıma kadar uzanan geniş bir yelpazeden oluşan oldukça komplike bir süreçtir ve bu sürecin başarılı yönetiminde etkin bir Kontrol Programı’nın bulunması en önemli adımı oluşturmaktadır. Çağımızın hastalığı olarak nitelendirilen ve küresel bir sorun olan kanser ile mücadelede, Birleşmiş Milletler 2011 yılında tüm dünya ülkelerine kendi ulusal kanser kontrol programlarını hazırlamaları ve uygulamaya geçirmeleri hususunda çağrıda bulunmuştur.
Kanser kontrolünde en önemli yapıtaşı elinizde doğru, tam ve güvenilir veri olmasıdır. Uluslararası Kanser Araştırmaları Ajansı (IACR) kanser verisinin toplanmasında temel olarak toplum tabanlı veri toplanmasını önermektedir. Belirli bir nüfusta ortaya çıkan tüm kanser vakalarıyla ilgili bilgileri toplamak ve bu bilgileri kanserin klinik ve patolojik göstergeleri ile birlikte tam olarak belgelemek işlemlerinin tümüne toplum tabanlı kanser kayıtçılığı denir. Kanserin dağılımının bilinmesi uygulanacak politikaların belirlenmesi, yapılan müdahalelerin etkinliğinin değerlendirilmesi ve gerekli iyileştirme çalışmalarının zamanında yapılabilmesi için kanserin kayıt altına alınması gereklidir.
Uluslararası Kanser Ajansı (IARC) tarafından yayınlanmakta olan “Beş Kıtada Kanser” serisi isimli kitapta kanser kayıt merkezlerinin verileri ancak kalite değerlendirmelerini geçmeleri halinde yer almaktadır. Erzurum Kanser Kayıt Merkezi bu kitapta ilk olarak 11. (CI5 XI (2008-2012)) basımında yer almıştır. Kitabın 12. Basımında da ilimiz yer almaya devam etmiştir. (CI5 XII(2013-2017)) ve ülkemizde 10 il Kanser Kayıt Merkezinin (İzmir, Antalya, Bursa, Samsun, Edirne, Eskişehir, Trabzon, Erzurum, Malatya, Gaziantep) verileri yer almaktadır. IACR, kanser görülme sıklık verilerini tam ve kaliteli kayıt altında tutan Kanser Kayıt Merkezlerinden toplayarak en doğru sonuçları bu kitapta yayınlamaktadır. Bu verilere aşağıdaki linklerden ulaşabilirsiniz.
Beş Kıtada Kanser Volüm 11 (CI5 Volume XI) için;
Beş Kıtada Kanser Volüm 12 (CI5 Volume XII) için;
https://ci5.iarc.who.int/ci5-xii/tables/summary
Çocukluk Çağı Kanserleri için;
http://iicc.iarc.fr/results/registries.php
Beş Kıtada Kanser Volüm 12 (CI5 Volume XII) de yayınlanan 2013-2017 Erzurum Birleşik veri tabanında Kadın ve Erkeklerde ki ilk 10 kanser aşağıdaki gibi olup, Erkeklerde Deri dahil Kanser Görülme sıklığı (YSH-Yaşa Standart Hızları) 100.000’de 208,0 Deri Dışı YSH 100.000’ de 255,2’dir. Kadınlarda Deri dâhil Kanser Görülme sıklığı (YSH-Yaşa Standart Hızları) 100.000’de 197,6 Deri Dışı YSH 100.000’ de 183,4’dür.
Tablo 1: CI5 Volüme XII Kadınlarda ilk 10 Kanser (2013-2017) (100.000’de)
Sıra no | Yerleşim Yeri | YSH |
1 | Tiroid | 36,9 |
2 | Meme | 30,2 |
3 | Mide | 17,9 |
| Deri | 14,3 |
4 | Kolorektal | 11,5 |
5 | Özofagus | 10,3 |
6 | Trakea, Akciğer, Bronş | 8,9 |
7 | Over | 7,2 |
8 | Non-Hodgkin Lenfoma | 6 |
9 | Beyin, Sinir Sistemi | 5,6 |
10 | Uterus Korpusu | 5,1 |
Tablo 2: CI5 Volüme XII Erkeklerde ilk 10 Kanser (2013-2017) (100.000’de)
Sıra no | Yerleşim Yeri | YSH |
1 | Trakea, Akciğer, Bronş | 51,4 |
2 | Mide | 39,2 |
3 | Prostat | 34,6 |
| Deri | 24,8 |
4 | Mesane | 29,7 |
5 | Kolorektal | 13,4 |
6 | Özofagus | 9,6 |
7 | Non-Hodgkin Lenfoma | 9,2 |
8 | Tiroid | 7,7 |
9 | Larinks | 7,4 |
10 | Böbrek | 6,8 |
Not: Kanser Görülme sıklıkları YSH (Yaşa Standart Hız) olarak hesaplanır ve 100.000’ de olarak ifade edilir. Deri kanserleri YSH leri hesaplanmalarına rağmen sıralamalarda ifade edilmez.
2018 Türkiye Birleşik Veri Tabanına göre erkek ve kadınlarda Türkiye’de ve Erzurum’da ilk 10 kanser ve YSH değerleri Tablo 3 ve 4’ de verilmiştir.
Tablo 3: 2018 Erkeklerde İlk 10 Kanser Türkiye-Erzurum (100.000’de)
| TÜRKİYE | ERZURUM |
Sıra no | Yerleşim Yeri | YSH | Yerleşim Yeri | YSH |
1 | Trakea, Bronş, Akciğer | 55,5 | Trakea, Bronş, Akciğer | 54 |
2 | Prostat | 40,3 | Prostat | 44,1 |
3 | Kolorektal | 24,8 | Mide | 39 |
4 | Mesane | 20,0 | Mesane | 21,5 |
5 | Mide | 14,1 | Kolorektal | 17,6 |
6 | Böbrek | 7,5 | Özofagus | 8,7 |
7 | Non-Hodgkin Lenfoma | 6,9 | Tiroid | 8,5 |
8 | Tiroid | 6,3 | Böbrek | 7,4 |
9 | Larinks | 6,0 | Non-Hodgkin Lenfoma | 7,1 |
10 | Pankreas | 5,6 | Lenfoid Lösemi | 6,9 |
| Deri Dışı YSH | 237,8 | Deri Dışı YSH | 273,4 |
| Toplam YSH | 262,4 | Toplam YSH | 298,4 |
Tablo 4: 2018 Kadınlarda İlk 10 Kanser Türkiye-Erzurum(100.000’de)
| TÜRKİYE | ERZURUM |
Sıra no | Yerleşim Yeri | YSH | Yerleşim Yeri | YSH |
1 | Meme | 48,6 | Tiroid | 42,9 |
2 | Tiroid | 22,1 | Meme | 32,9 |
3 | Kolorektal | 14,7 | Mide | 19,5 |
4 | Uterus Korpusu | 11,1 | Kolorektal | 15,1 |
5 | Trakea, Bronş, Akciğer | 10,9 | Over | 10,7 |
6 | Over | 6,5 | Trakea, Bronş, Akciğer | 7,9 |
7 | Mide | 6,5 | Özofagus | 7,8 |
8 | Non Hodgkin Lenfoma | 5,2 | Uterus Korpusu | 7,6 |
9 | Beyin, Sinir Sistemi | 4,2 | Non Hodgkin Lenfoma | 5,7 |
10 | Uterus Serviksi | 4,2 | Pankreas | 5,1 |
| Deri Dışı YSH | 170,9 | Deri Dışı YSH | 199,6 |
| Toplam YSH | 188,0 | Toplam YSH | 214,5 |
Not: En son yayınlanan veriler 2018 yılı verileri olduğundan bu yıl için tablolar hazırlanmaktadır. Tiroid kanserlerindeki artışın nedeni hem Dünya hem de Türkiye için incelendiğinde, kişilerin teşhis ve tedaviye ulaşımlarının geçen yıllara göre artmış olması ve teşhis konulan her tiroid vakasının kayıt altına alınması ile ilişkili olduğu düşünülmektedir. Bu konuda Kanser Daire Başkanlığı tarafından hazırlanmış detaylı bir analiz raporu mevcuttur. Mide ve özofagus kanserlerindeki artış nedeni ile mide kanseri taraması öngörülmüş olup, Erzurum yükseklik nedeni ile pilot bölge seçilmiştir.